बाळासाहेबांचा जन्म, संस्कार आणि प्रबोधनकारांची छाप
बाळासाहेब ठाकरे हे नाव घेतलं की महाराष्ट्राचा राजकीय रंगमंच, मराठी अस्मिता आणि हिंदुत्वाचा बुलंद नाद डोळ्यांसमोर उभा राहतो. परंतु या प्रभावी नेत्या मागे एक संवेदनशील, धाडसी आणि समाज जागृत करणारा व्यंगचित्रकार दडलेला होता. हा प्रवास सामान्य नव्हता—तो संघर्ष, निर्भीडपणा आणि स्पष्ट भाषणशैलीने बनलेला होता.
बाळासाहेबांचे वडील केशव सीताराम ठाकरे, ज्यांना जग प्रबोधनकार ठाकरे म्हणून ओळखते, हे समाजसुधारक, लेखक आणि क्रांतिकारी विचारांचे भगीरथ पुरुष होते. त्यांनी समाजातील अंधश्रद्धा, अन्याय आणि अन्यायकारी व्यवस्था यांच्याविरुद्ध लेखणी हत्यार म्हणून वापरली. प्रबोधनकारांचे व्यक्तिमत्त्व बाळासाहेबांच्या रक्तातच मिसळले होते.
व्यंगचित्रकार बाळासाहेब — ‘मार्मिक’चा आवाज
बाळासाहेबांनी आपल्या कारकिर्दीची सुरुवात व्यंगचित्रकार म्हणून केली. त्यांच्या रेषांमध्ये केवळ विनोद नव्हता—त्यात समाजाची वेदना, सरकारची ढिलाई, आणि सामान्य माणसाच्या यातनांची चिरफाड करणारी धार होती.
त्यांनी “मार्मिक” साप्ताहिकातून मुंबईतील भ्रष्टाचार, अन्याय आणि मराठी माणसाची उपेक्षा ठळकपणे मांडली. या लेखन-रेषांनीच त्यांच्या नेतृत्वाची पायाभरणी केली.
शिवसेनेची स्थापना — मराठी अभिमानाचा ज्वालामुखी
१९ जून १९६६ सालचा तो दिवस इतिहासात कायमस्वरूपी कोरला गेला, जेव्हा बाळासाहेबांनी शिवसेनेची स्थापना केली.
त्या दिवशी प्रबोधनकार ठाकरेंनी आपल्या भाषणात भावूक होत हे वाक्य उच्चारलं —
“हा बाळ, या क्षणाला मी महाराष्ट्राला अर्पण करत आहे.”
हे शब्द आता प्रत्यक्षात उतरले होते.
शिवसेना ही केवळ पक्ष नव्हता; तर मराठी युवकांना सन्मान, रोजगार आणि ओळख मिळवून देणारी चळवळ होती.
मुंबईतील मिल मजदूर, कामगार, मध्यमवर्गीय तरुण—सर्वांनी बाळासाहेबांना आपला नेता मानलं.
मुंबई महानगरपालिका आणि सत्ता समीकरणांवर बाळासाहेबांचा प्रभाव
मुंबई महानगरपालिका म्हणजे महाराष्ट्राचे हृदय. इथे शिवसेनेची पकड इतकी मजबूत झाली की अनेक दशकं नगरपालिकेचं राजकारण बाळासाहेबांच्या विचारांनी चालत राहिलं. मराठी माणसासाठी संघर्ष करणाऱ्या या पक्षाला मुंबईने मोठ्या प्रमाणात पाठिंबा दिला.
विधानसभेतही बाळासाहेबांचा थेट किंवा अप्रत्यक्ष प्रभाव होता. निवडणूक, सत्तांतर, जुळणी, युती—महाराष्ट्रातील मोठ्या राजकीय घडामोडींचा केंद्रबिंदू बाळासाहेबांचा “निर्णय” असायचा.
हिंदुत्वाचा त्यांचा आवाज केवळ राजकारणापुरता मर्यादित नव्हता; तो सांस्कृतिक, सामाजिक आणि मानसिक स्तरावरही प्रभाव पाडत होता.
बॉम्बे ते मुंबई — ओळखीचा इतिहास बदलणारा आवाज
महाराष्ट्राची राजधानी ‘बॉम्बे’ ते ‘मुंबई’ हे रूपांतर केवळ नावबदल नव्हता—तो मराठी अस्मितेचा विजय होता.
मुंबईला तिचं मूळ, तिची ओळख आणि तिचा आवाज मिळवून देणाऱ्या मोजक्या नेत्यांमध्ये बाळासाहेब अग्रस्थानी होते.
महाराष्ट्राच्या राजकारणातील बाळासाहेबांचे कालातीत स्थान
आज महाराष्ट्राच्या राजकीय भाषेत जो आक्रमक पण स्पष्ट स्वर आहे, जो स्वाभिमानाचा सूर आहे आणि जो मराठी ओळखीचा ठसा आहे, त्याची मूळं बाळासाहेबांपर्यंत जातात.
ते नेता नव्हते—ते भावना होते. विचार होते. जनतेच्या मनातला ज्वालामुखी होते.
